Bạn Nhà Nông

Chào bạn!

Thạc sỹ Nguyễn Phước Tuyên tư vấn như sau:

Trước hết đề nghị bạn mang mẫu cây bệnh đến Chi cục Bảo vệ Thực vật Thanh Hóa nhờ giám định để biết được nguyên nhân chính xác và đưa ra hướng phòng trừ hiệu quả. Do thiếu hình ảnh nên khó chẩn đoán.

Keo lá Tràm (Acacia auriculiformis) hay các loại cây Keo là loại Cây gỗ cao tới 25 - 30m, cành nhỏ, tự tỉa cành tốt, dễ trồng bằng hạt, sống lâu, cố định đạm. Có thể sinh trưởng trên nhiều loại đất, kể cả đất nghèo kiệt, thoát nước kém. Cây mọc nhanh, tốc độ sinh trưởng cao trong vài năm đầu. Qua mô tả  của bạn, có khả năng cây bị bệnh sau

1.     Bệnh thối cổ rễ.

Do nấm Ganoderma spp., Phellinus noxius và Rigidoporus lignosus tấn công rễ làm rễ bị thối đen, cây không hút nước và dinh dưỡng nên chết

Phòng trị

- Thường xuyên kiểm tra tình hình sâu bệnh, nếu phát hiện bệnh lở cổ rễ dùng Benlát 0,5%. Liều lượng: 1 lít/24m2. Cứ 7 - 10 ngày phun 1 lần.
- Khi bệnh xuất hiện có triệu chứng: Cổ rễ cây bị thối nhũn làm cây con bị chết. Bệnh thường xuất hiện ở cây con 1 tháng tuổi.

2.  Bệnh chết héo cây keo

Bệnh chết héo keo do nấm Ceratocsystis sp gây rất nguy hiểm mới được các nhà khoa học - Viện khoa học lâm nghiệp Việt Nam mới phát hiện trong những năm gần đây. Việc điều tra phát hiện sớm cây bị bệnh để phòng trừ rất khó khăn, khi cây phát bệnh thì việc phòng trừ hầu hết không còn hiệu quả. Để nhận biết và có biện pháp xử lý, phòng trừ hiệu quả để bảo vệ rừng, một số biện pháp cơ bản sau đây:

Nhận biết cây keo bị bệnh:

- Loài keo bị hại gồm: Keo lai, keo tai tượng và keo lá tràm, phổ biến từ tuổi 1 đến tuổi 4 nhưng tuổi vườn ươm và sau tuổi 4 đến khi khai thác vẫn bị bệnh gây hại nhưng tỷ lệ thấp.

- Bộ phận bị hại: Rễ, gốc, thân, cành, trong đó cây dâm hom tỷ lệ nhiễm bệnh cao hơn.

- Thời gian cây dễ bị nhiễm bệnh: Chủ yếu vào mùa mưa ẩm, nhiệt độ cao từ 26 - 30⁰c rất thuận lợi để nấm bệnh xâm nhập và gây bệnh cho cây, nhất là vùng có lượng mưa lớn.

- Đặc điểm nhận biết: Nấm gây bệnh thường xâm nhập vào thân cây qua các vết thương cơ giới do con người vô tình hay cố ý tạo ra hoặc do côn trùng gây hại ở thân, cành và rễ cây, cây bị gãy cành do gió bão, vết cắt tỉa cành (Hình 1 - 3), đứt rễ, vết thương, tỉa cành không đúng kỹ thuật trong quá trình chăm sóc rừng.

+ Khi bị nấm xâm nhiễm vào cây và gây bệnh, vỏ trong bị thối đen, vỏ ngoài khô, có vết nứt, có nhựa chảy ra ngoài vỏ màu đen (Hình 4 - 6).

+ Dùng dao cắt vào vết nứt, hay chỗ nhựa cháy ra, gỗ có màu xanh đen, cắt ngang hoặc xẻ dọc thân cây cũng thấy nấm phát triển làm mô gỗ chết và chuyển màu xanh đen (Hình 7 - 10).

+ Cây bị nhiễm bệnh, lá có màu vàng có thể xuất hiện cả cây hoặc từng cành trên cây, nếu nấm phát triển nhanh gây tắc ngang toàn bộ mạch gỗ thì cây đột ngột héo rũ và chết.

+ Giai đoạn cuối của bệnh cây bị héo toàn bộ tán lá, lâu ngày lá rụng trơ thân cành. Thể quả của nấm gây bệnh trên cây có thể nhìn thấy ở vỏ cây nơi vị trí bị bệnh có màu nâu đen (Hình 16) khi thời tiết ẩm. Quan sát trên kính hiển vi soi nổi, thể quả nấm có dạng hình cầu, cổ nấm kéo dày, bào tử túi có hình mũ đặc trưng

- Ảnh hưởng của bệnh: Do thân cây và rễ cây bị tổn thương, nấm xâm nhiễm gây thối rễ, vỏ cây tại các vị trí xâm nhiễm. Gỗ bị biến màu và cây không có khả năng phục hồi. Bệnh phát triển mạnh trên keo tai tượng, keo lai nhưng keo lá tràm tỷ lệ thấp do có khả năng chống chịu tốt hơn.

Biện pháp phòng trừ: 

Bệnh chết héo cây keo do nấm Ceratocystis sp mới được phát hiện và chưa có quy trình phòng trừ của cơ quan có thẩm quyền ban hành. Trên cơ sở kết quả nghiên cứu của Viện khoa học lâm nghiệp và thực tế phòng trừ của một số chủ rừng, biện pháp phòng trừ bếnh héo cây keo có thể tạm thời vận dụng như sau:

- Đối với canh tác vườn ươm: Để hạn chế rừng trồng bị nhiễm bệnh chết héo do nấm ceratocsystis sp thì biện pháp phòng - trừ ngay tại vườn ươm giống là rất quan trọng, có thể áp dụng các biện pháp sau:

- Vườn giống cây đầu dòng để lấy cành dâm hom: Khi phát hiện có cây bị bệnh chết héo trong vườn thì tạm ngừng một thời gian việc lấy hom nhân giống để tiến hành các biện pháp xử lý đối với cây bị bệnh và vườn giống. Đối với cây bị bệnh thì tiến hành thu thập toàn bộ thân, cành cây, đào thu thập hết gốc, rễ rồi tập trung xuống hố lớn để đốt. Phần hố đào thì tiến hành bón vôi, xới xáo đều với liều lượng 0,3 - 0,5/kg/hố sau đó để ải 15 - 20 ngày thì có thể trồng dặm. Trước khi trồng dặm hoặc không trồng dăm cũng cần cần tưới chế phẩm Trichoderma, hoặc phân bón có thành phần Trichoderma, liệu lượng theo khuyến cáo để diệt trừ nguồn nấm trong đất. Trong quá trình chăm sóc vườn cây đầu dòng, kết hợp tưới hoặc bón phân có thành phần nấm Trichoderma vào quanh gốc cây theo định kỳ cho tất cả vườn cây.

- Đối với vườn ươm giống (cả dâm hom và gieo hạt): Xử lý bầu đất (tạo đất ruột bầu), cây giống bằng phân vi sinh tổng hợp (gồm vi khuẩn cố định đạm, vi khuẩn phân giải lân và vi khuẩn đối kháng nấm) để diệt mầm bệnh giúp cây con phát triển khỏe mạnh, tăng khả năng kháng bệnh. Nếu trên vườn phát hiện bệnh chết héo thì tạm ngừng toàn bộ việc dâm hom, gieo hạt, cấy cây để tiến hành xử lý vườn như sau:

+ Đối với số cây hiện đã gieo ươm thì thu thập toàn bộ cây đã chết và cây có biểu hiện bị bệnh (toàn cây và bầu đất) tập trung vào hố lớn để đốt. Cây chưa có biểu hiện bị bệnh thì tập trung vào luống khác, nhưng phải xử lý nền luống và bầu cây trước. Việc xử lý như sau: Tưới chế phẩm nấm Trichoderma (các loại chế phẩm vi sinh có thành phần nấm Trichoderma) vào bầu và nền luống để diệt trừ nấm bệnh, sau đó rắc vôi bột với liều lượng 0,3 - 0,5 kg/m² mặt luống.

- Đối với rừng trồng:

+ Tránh gây tổn thương cho cây. Không tỉa cành vào mùa mưa. Tỉa cành nên dùng cưa cắt các cành và bôi thuốc chống nấm vào các vết cắt. Phòng trừ côn trùng đục thân cành. Bón đủ phân đa lượng và vi lượng chứa boron cho cây sinh trưởng và phát triển tốt. Bón chế phẩm vi sinh bao gồm vi khuẩn nốt sần cố định đạm, vi sinh phân giải lân, và vi khuẩn đối kháng với nấm gây bệnhCeratocystis manginecans, C.acaciivora. Cách thức tiến hành: Cắt tỉa cành vào mùa khô. Sử dụng bẫy mồi là cồn 96% và chất dẫn dụ Para methanol để bắt mọt đục thân keo. Các biện pháp an toàn: Sử dụng các dụng cụ an toàn lao động khi tiếp xúc với thuốc trừ sâu, bệnh.

+ Xử lý cây bị bệnh: Khi phát hiện cây bị bệnh, thì tiến hành thu thập toàn bộ thân, cành, lá, đào thu thập toàn bộ rễ, gốc cây những tập trung vào hố lớn để đốt. Cách đốt: tiến hành đào hố lớn, tập trung xuống hố, bên dưới chất củi khô, lá khô hoặc dùng xăng + dầu hỏa để đốt nhằm tránh tồn lưu cũng như phát tán mầm bệnh ra xung quanh.

- Đối với hố đào gốc, tiến hành xử lý như xử lý cây đầu dòng bị bệnh.